In dit hoofdstuk staan de belangrijkste activiteiten beschreven die bijdragen aan de sociaal-economische ontwikkeling van het landelijke gebied en de toename van de natuur-en recreatieve waarden waarbij de internationale natuurwaarden zijn beschermd.
Perspectief Landelijk Gebied: 'Flevolands Programma Landelijk Gebied'
De samenleving staat voor een aantal grote uitdagingen waaronder de toekomst van het landelijk gebied. We moeten als overheid samen met de samenleving antwoorden vinden. We willen de overheid slagvaardiger, effectiever en transparanter maken. Het rijk realiseert zich dat ook en doet een beroep op de provincies om in de eigen regio de regie te nemen. Mede om die reden is een eerste versie van het 'Flevolands Programma Landelijk Gebied' (FPLG) opgesteld om perspectief te kunnen bieden voor het landelijk gebied. Dat hebben we echt samen gedaan. Met de samenleving en medeoverheden. Dat doen we opgavegericht en dus integraal en zoekend naar oplossingen op basis van vrijwilligheid. Het FPLG is de Flevolandse regionale invulling van het 'Nationaal Programma Landelijk Gebied' (NPLG). Onze ambitie is een toekomstbestendig, leefbaar en gezond landelijk gebied waar mensen goed kunnen wonen, werken, recreëren en voedsel produceren. Om de maatregelen uit te kunnen voeren heeft provincie Flevoland een financiële bijdrage van € 1 miljard aangevraagd uit het landelijke Transitiefonds.
Doelen FPLG
Ook in Flevoland zien we dat intensief land- en watergebruik en de verandering van het klimaat weerslag hebben op de kwaliteit van de natuur, de bodem, ons drinkwater en de lucht die wij inademen. Voor de toekomst van ons landelijk gebied zijn de belangrijkste doelen:
- toekomstbestendige landbouw;
- herstel van biodiversiteit.
Tegelijk staan we als provincie ook voor de belangen van de mensen die hier wonen en werken én voor de (internationale) betekenis die Flevoland heeft als landbouw- en natuurgebied van wereldklasse. De balans die hiervoor nodig is, vraagt om intensieve samenwerking en kennisuitwisseling tussen alle gebiedspartners, inclusief onszelf. De oplossingen voor de vraagstukken zijn complex.
Het FPLG is ontstaan uit gesprekken met en ideeën van (agrarische) ondernemers, bewoners, medeoverheden en andere partners in het veld. De vraag die centraal stond was: Hoe komen we tot een toekomstbestendig, leefbaar en gezond platteland waar het goed wonen, werken, recreëren en voedsel produceren is?
De ideeën en voorstellen die vanuit de samenleving, medeoverheden en de provincie zelf zijn aangedragen vormen de kern van het gebiedsprogramma. Het 'Programma Nieuwe Natuur' heeft daarbij als inspiratie gediend. Met deze Flevolandse aanpak is de kennis, kunde en creativiteit van maatschappelijke organisaties, (agrarische) ondernemers, inwoners en medeoverheden meegenomen in de maatregelen.
In het FPLG zijn de doelen voor de provincie als geheel opgenomen. Vanuit de bottom-up-benadering is vanuit de samenleving opgehaald welke ideeën er zijn om invulling te geven aan deze doelen. In de komende periode worden de ideeën verder uitgewerkt, waarbij ideeën kunnen worden ontwikkeld tot uitvoeringsprojecten, er kunnen nieuwe ideeën bijkomen, er kunnen ideeën afvallen en ideeën kunnen worden doorgewerkt tot een bredere/grotere gebiedsaanpak. Daarvoor is en blijft bundeling van krachten en partijen cruciaal. Samenspel en samenwerking tussen samenleving en (mede)overheden is belangrijk om te komen tot een vervolg dat gedragen wordt door de mensen en partijen die het direct raakt. De komende periode gaan we verder met een gebiedsgerichte aanpak want elk gebied heeft eigen kwaliteiten en specifieke kenmerken. Om op gebiedsniveau de doelen vanuit het FPLG nader te kunnen duiden is het nodig de doelen uit het FPLG nader uit te preciseren. Waarbij de bottom-up-benadering uitgangspunt blijft.
De toewijzing van middelen uit het Transitiefonds bepaalt mede hoeveel maatregelen we daadwerkelijk kunnen oppakken. Voor het daadwerkelijk oppakken van de maatregelen gaat het naast tijdige beschikbaarstelling van de gelden voor de maatregelen, ook om middelen voor voldoende inzet van menskracht bij zowel de provincie als de gebiedspartners. Daarnaast vragen we aandacht voor de grote grondpositie van het Rijk in Flevoland. Grond speelt een belangrijke rol in het kunnen uitvoeren van maatregelen, waaronder de inspanning en de kosten die gemoeid zijn met het realiseren van het FPLG.
Opgavegericht en integraal werken
Om onze ambities te realiseren werken we aan integrale oplossingen. De transitie van de Flevolandse landbouw, de natuur– en stikstofopgave, de urgentie om anders om te gaan met onze bodem – watersysteem en de noodzaak om de uitstoot van broeikasgassen vergaande te reduceren en grijpen in elkaar om in samenhang te worden beschouwd. De 'Omgevingsvisie' en 'Strategische Agenda Flevoland' zijn ons vertrekpunt en tegelijkertijd voeden wij die wat kan leiden tot aanpassingen. Grote (externe) ruimtelijke claims in het landelijk gebied (zoals defensie) nemen wij mee in de gebiedsgerichte aanpak Landelijk gebied en stemmen wij af in het kader van de ruimtelijke puzzel (NOVEX).
We stemmen af met de andere grote maatschappelijke opgaven zoals de 'Woningbouwopgave', 'Energietransitie' en 'Digitalisering'. Dat geldt specifiek voor mogelijke gevolgen voor het landelijk gebied zoals wonen op erven, opslag van energie en plaatsen van kleine windmolens bij boerderijen.
Vanuit opgavegericht werken houden we coördinatie en sturing op de verschillende beleidsthema’s in het landelijk gebied zoals bodem, water, natuur, biodiversiteit, stikstof, landbouw, klimaat, recreatie en het beheer van onze eigen (vaar)wegen. Deze thema’s integreren we in zes onderdelen:
- Versnellen en versterken van de ontwikkeling naar een toekomstbestendige en innovatieve landbouw;
- Stikstofreductie;
- Herstellen en versterken van de biodiversiteit in het landelijk gebied;
- Vervlechten van de relatie tussen landelijk en stedelijk gebied;
- Versterken van de biodiversiteit in bestaande natuurgebieden;
- Versterken van het bodem- en watersysteem.
Daar waar effectief en nodig kiezen we voor een gebiedsgerichte aanpak, waarbij we ook samenwerken aan LEADER en GLB.
Met de partners en de samenleving gaan we de gebiedsgerichte aanpak vormgeven om zo samen te komen tot (regionale) integrale uitwerkingen en uitvoeringsmaatregelen ten behoeve van het toekomstbestendige landelijk gebied in Flevoland. De ervaringen en aanbevelingen uit de evaluatie van het 'Programma Nieuwe Natuur' worden hierbij betrokken. Het (nog vast te stellen) participatiebeleid en uitdaagrecht zijn daarbij uitgangspunt.
Toekomstbestendige landbouw
Het belang van de landbouw voor de economie, het onderwijs, de werkgelegenheid en de leefbaarheid van onze provincie staat buiten kijf. De landbouw is beeldbepalend voor ons landschap. De provincie is ontworpen voor de voedselproductie en heeft de beste landbouwgronden ter wereld. We lopen voorop met zowel innovatieve als biologische landbouw. Onze landbouwsector is een speler van wereldformaat. Tegelijkertijd zien we dat deze sector voor grote uitdagingen staat. Wij doen wat binnen onze mogelijkheden ligt om de landbouw een bestendig toekomstperspectief te bieden. Wij voeren de lopende activiteiten van het vigerende uitvoeringsprogramma 'Landbouw Meerdere Smaken' uit en implementeren de resultaten in het FPLG. Nadere kaders werken we samen met betrokkenen uit in de Landbouwvisie.
Platform Food Forum
Voedsel en landbouw gaan hand in hand, zeker in Flevoland. Eten wordt geproduceerd en geconsumeerd. We zijn trots op de Flevolandse landbouwproducten die wereldwijd gewaardeerd worden en streven tegelijkertijd naar een sterkere waardering van eten uit eigen regio, naar een goede verbinding tussen de consument en boer. Samen met partners uit de hele provincie (en daarbuiten) blijven we werken aan ons doel: gezonde en duurzame voedselvoorziening voor iedereen, uit Flevoland. Elkaar ontmoeten, kennis uitwisselen en leren van elkaar staat centraal in 'Platform Food Forum'. De verdere uitwerking wordt in lijn met het FPLG en het coalitieakkoord opgepakt.
Naar het voorbeeld van ‘De Lelystadse boer’ breiden we het voedselonderwijs in provincie Flevoland uit. Dat financieren we uit lopende programma’s en met Europees geld.
Visserij
Net als de landbouw zit de visserij in de genen van Flevoland. Ooit was Flevoland immers zee. In de loop van die lange historie heeft de visserij de nodige veranderingen ondergaan en diverse klappen geïncasseerd. Zowel landelijk als regionaal staat de visserij onder druk. Wij willen deze bedrijfstak voor Flevoland behouden, in balans met de natuur. Dat de Flevolandse visserij een duurzame toekomst heeft en dat ze (inter-)nationaal leidend blijft.
Natuur en herstel biodiversiteit
In onze provinciale verantwoordelijkheid voor de ruimtelijke indeling van Flevoland, zoeken we naar harmonie tussen wonen, werken, landbouw en natuur. Voor ons is de natuur niet het sluitstuk. Integendeel. Bij nieuwe ontwikkelingen wegen we de belangen van de natuur af tegen andere belangen, op zoek naar een balans tussen ecologie en economie. Onder invloed van (klimaat)veranderingen staat de natuur onder druk. Perioden van extreme droogte worden afgewisseld met tijden van wateroverlast. Dat zijn factoren waar we in ons natuurbeleid rekening mee moeten en zullen houden. Versterken van de biodiversiteit is een van de doelen van ons 'Flevolands Programma Landelijk Gebied'. Conform het FPLG werken we aan maatregelen die bijdragen aan:
- Herstellen en versterken van de biodiversiteit in het landelijk gebied.
- Versterken van de biodiversiteit in bestaande natuurgebieden.
Nationaal Park Nieuw Land
Onder onze regie werken we samen met de partners van Nationaal Park Nieuw Land (NPNL) - op basis van
het 'Handvest NPNL' - aan het behoud van het park en de verdere ontwikkeling tot een uniek gebied, dat zich kenmerkt als vogelparadijs van internationale betekenis en dat ook als zodanig kan worden beleefd. Voor de ontwikkeling van NPNL wordt de 'Ontwikkelingsvisie Nationaal Park Nieuw Land' (2019) als inspiratiedocument en richtinggevend perspectief gebruikt.
De acht partners werken in verschillende projecten, rollen en samenstellingen samen, waarbij in het Handvest is bepaald dat de focus ligt op de volgende drie opgaven:
- Versterken en verbinden van natuur: de natuurwaarde is de drager van het nationaal park;
- Vergroten en versterken van natuurbeleving: mensen zijn van harte welkom en voelen zich welkom op die plaatsen waar de natuur dat dragen kan;
- Verbinden van natuur en samenleving: versterken van de betrokkenheid van de samenleving bij en realiseren van draagvlak voor de natuur. Het park zit in het hart van mensen.
De inzet van de provincie is met name gericht op het beleefbaar(der) maken van natuur binnen het park en het versterken van de verbinding tussen natuur en samenleving. In veel projecten die bijdragen aan deze doelstellingen neemt de provincie een initiërende en/of regisserende rol in de samenwerking.
Bij het versterken en verbinden van de natuur ligt het initiatief primair bij de gebiedseigenaren en heeft de provincie (die geen gebieden binnen NPNL bezit) veelal een faciliterende rol door inzet van capaciteit en/of middelen. Een belangrijke uitzondering hierop is het project 'Oostvaardersoevers', dat integraal deel uitmaakt van de ontwikkeling van NPNL. Flevoland is samen met Rijkswaterstaat initiatiefnemer van Oostvaardersoevers.
Nieuwe Natuur
De projecten van het 'Programma Nieuwe Natuur' zijn allemaal in uitvoering of inmiddels uitgevoerd en afgewikkeld. De uitvoering ligt bij de initiatiefnemers. De afspraken voor de uitvoering zijn vastgelegd in realisatieovereenkomsten en de initiatiefnemers geven aan dat de uitvoering kan plaatsvinden binnen deze kaders. Hierdoor is het mogelijk de programmasturing te beëindigen. De projecten van het 'Programma Nieuwe Natuur’ dragen bij aan de versterking van de kwaliteit van de woon-, werk- en leefomgeving in heel Flevoland. De geleerde lessen in het 'Programma Nieuwe Natuur' zijn meegenomen in de aanpak van de opgave 'Perspectief Landelijk Gebied'.
Markermeer-IJmeer
Binnen het programma 'Markermeer-IJmeer' werken we aan de verbetering van de natuur- en waterkwaliteit in samenhang met ruimtelijk-economische ontwikkeling zoals de verdere ontwikkeling van Almere en Lelystad, recreatie en de IJmeerverbinding. In het kader van het Toekomstbestendig Ecologisch Systeem (TBES) verkennen we hoe deze samenhang vorm kan krijgen.
Stikstof
Wat betreft het provinciale stikstofbeleid houden we vast aan de Flevolandse Aanpak Stikstof (FAS) en de Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Wsn). Het hoofddoel van onze stikstofaanpak is het vinden van een nieuwe balans tussen economie en ecologie. Concreet betekent dit dat wij niet strenger dan het Rijk zullen zijn en dat we, in lijn met de Wsn, het jaar 2035 als stikstofdeadline hanteren. We geven daarbij prioriteit aan de PAS problematiek. En we gaan, conform het ‘Flevolands Programma Landelijk Gebied’, verder met de gebiedsgerichte aanpak oostrand Noordoostpolder.
Water
Waar water er altijd in overvloed was, komen de grenzen van onze waterhuishouding in zicht. Door veranderingen in het klimaat en bodemdaling wordt het steeds moeilijker om de hoeveelheid en kwaliteit van het water te beheersen. Hoe snel die grenzen worden bereikt, hangt af van de keuzes die we nu maken. Daarom willen we bij de keuzes voor de inrichting van ons gebied terdege rekening houden met de effecten op de Flevolandse waterhuishouding op langere termijn. Het uitgangspunt daarbij is dat de draagkracht van ons bodem- en watersysteem medebepalend is voor de ruimtelijke ontwikkeling .
Waterberging, droogte, kwaliteit van (grond)water en drinkwatervoorziening en -bescherming zijn de komende periode de belangrijke thema's die spelen in provincie Flevoland. De provincie stelt de kaders waarbinnen Waterschap Zuiderzeeland zijn werk doet. We gaan onder andere aan de slag met maatregelen die provincie Flevoland beter voorbereiden op extreme weerpieken, in nauwe samenwerking met het waterschap. Daarbij is het uitgangspunt dat provincie Flevoland een robuust, veilig en schoon (drink-) watersysteem behoudt. Een watersysteem dat bijdraagt aan onze ambities voor het landelijk gebied: toekomstbestendige landbouw en herstel van de biodiversiteit. Conform het FPLG werken we maatregelen voor het versterken van het bodem- en watersysteem uit in de Programmabegroting 2024 en nadere kaders werken we uit in de Landbouwvisie.
Wij zetten ons in om voor de korte en voor de lange termijn een oplossing te faciliteren voor de boeren in bodemdalingsgebieden, zo nodig via maatwerk. Wij vragen het waterschap hiertoe een uiterste inspanning te leveren, omdat bij haar de eerste verantwoordelijkheid hiervoor ligt.
Bodem en landbouw
Bodemdaling, klimaatverandering en intensief grondgebruik leiden samen tot achteruitgang in de kwaliteit van het bodem- en watersysteem en de biodiversiteit in het landelijk gebied. Integraal werken aan bodem en water is een belangrijke basis voor water, klimaat, biodiversiteit en een toekomstbestendige landbouw. Daarbij is het van belang om recht te doen aan de specifieke eigenschappen van de Flevolandse bodems.
Ook in Flevoland is sprake van bodemdaling. Dit vraag om een procesaanpak voor de meest urgente gebieden en kennisontwikkeling voor de langere termijn. Conform het 'Flevolands Programma Landelijk gebied' werken we aan maatregelen die bijdragen aan het versterken van het bodem- en watersysteem.
Wij zetten ons in om voor de korte en voor de lange termijn een oplossing te faciliteren voor de boeren in bodemdalingsgebieden, zo nodig via maatwerk. Wij vragen het waterschap hiertoe een uiterste inspanning te leveren, omdat bij haar de eerste verantwoordelijkheid hiervoor ligt.